Spring naar hoofd-inhoud Skip to page footer

Met dit schilderij begon ik altijd mijn eerste kunstgeschiedenisles

Aangemaakt door Kees Oosting |

Leerlingen in de bovenbouw HAVO en VWO die tekenen als eindexamenvak gekozen hadden, moesten ook kunstgeschiedenis ondergaan.

Ik besteedde mijn eerste les altijd aan 'De Annunciatie' van Leonardo da Vinci, die hij geschilderd heeft tussen 1472 en 1475. Dit schilderij, wat in het Uffizi in Florence te zien is, is een prachtig voorbeeld hoe je, als kunsthistoricus, verder moet kijken dan alleen naar de afbeelding. Het gaat niet alleen om wat je ziet, maar vooral wat wil de kunstenaar ons vertellen, wat is de betekenis. Op het schilderij zien we Maria, die van de aardsengel Gabriël te horen krijgt dat ze zwanger zal zijn van Christus. Het is een voorstelling die in vroeger eeuwen veel is geschilderd.

Leonardo vertelt in dit schilderij, met verborgen symbolen, meer dan andere schilders deden. Ten eerste zien we Maria, die haar ene hand op een boek heeft liggen en met haar andere hand omhoog wijst. Het boek wat ze leest, is de bijbel en wel het oude testament Jesaja, hoofdstuk 9. Daar wordt door Jesaja de geboorte van een hemelse koning aangekondigd. Dat haar andere hand omhoog wijst geeft aan dat Maria schrikt. Gabriël is een engel en staat vanuit het niets voor haar. Het is dus niet vreemd dat ze schrikt. Maria heeft een rode jurk aan en dat betekent dat ze nog een onbelangrijke vrouw is, maar ook dat ze nog maagd is. Leonardo heeft haar ook een blauw gewaad gegeven, waarmee hij aangeeft dat ze later de belangrijkste vrouw wordt die er ooit zal leven en dat ze na haar dood de hemelse koningin is en aan de rechterhand van Christus zal zitten. In andere schilderijen zien we Maria altijd met een witte lelie die haar symboliseert. Leonardo heeft haar in een Toscaanse tuin vol met bloemen gezet. Het feit dat ze buiten zit is ook ongebruikelijk.

Ook Gabriël heeft zijn hand geheven met twee vingers omhoog. Dit betekent dat hij tekst heeft. Hij gaat Maria vertellen dat ze zwanger zal zijn van de zoon van God. In vergelijkbare schilderijen zien we meestal ook een witte duif afgebeeld, die symbool staat voor de Heilige Geest. Door de Heilige Geest wordt Maria namelijk zwanger. Leonardo laat dit weg, omdat hij kiest voor het moment van de werkelijke aankondiging. Als je vanuit het schilderij kijkt, zit Maria links op het schilderij en Gabriël rechts. Dat betekent dat Gabriël de hoofdpersoon is in dit schilderij en Maria niet. Ze is zelfs nog onbelangrijk. Tegenstrijdig is dat Maria al wel een nimbus boven haar hoofd heeft, wat aangeeft dat ze heilig is. Verder is het bijzonder dat Leonardo een Toscaans landschap schildert. En natuurlijk wil hij laten zien dat hij het lijnperspectief beheerst.

'De Annunciatie' is een prachtig schilderij, waar veel meer op te zien is dan je in eerste instantie zou denken. En Leonardo da Vinci schildert dit schilderij op geheel eigen wijze. Dat heeft hij veel vaker gedaan en dat maakt hem tot één van de allerbeste schilders die ooit geleefd heeft.

Terug naar overzicht
'De Annunciatie'